Ngày 1-11, triều cường tại các tỉnh ĐBSCL đã giảm so với mấy ngày trước đó nhưng nhiều khu vực nội ô các đô thị tại Cần Thơ, Bạc Liêu, An Giang... vẫn còn ngập sâu, đời sống người dân bị xáo trộn nghiêm trọng.

Thạc sĩ Kỷ Quang Vinh - giám đốc Trung tâm quan trắc tài nguyên và môi trường TP Cần Thơ - nhận định tình hình triều cường và lũ đang xảy ra khá bất thường. Theo ông Vinh, mùa lũ năm nay khu vực thượng nguồn như Tân Châu, Châu Đốc (An Giang) vẫn bị ảnh hưởng bởi triều cường, đây là điểm khác so với những năm trước.

Ông Vinh cho rằng tình trạng ngập nặng ở ĐBSCL chủ yếu là do mưa ở thượng nguồn lớn kết hợp với triều cường rất mạnh với đỉnh cao nhất là 2,15m vào ngày 27-10 (chỉ thấp hơn mức 2,16m ghi nhận năm 1994). Điều đáng lo ngại, trong khi ĐBSCL bị ngập nặng thì mực nước cao nhất trên sông Mekong thuộc Thái Lan, Lào lại thấp hơn mức trung bình. “Với hiện tượng này, chỉ sợ mùa khô tới ĐBSCL lại thiếu nước”.

Nhiều nơi ngập nặng

Theo Ban chỉ huy phòng chống lụt bão TP Cần Thơ, mực nước cao nhất đo được trên sông Cần Thơ ngày 1-11 là 1,77m, thấp hơn 20cm so với mực nước cao nhất trước đó nhưng nhiều nơi vẫn còn ngập sâu. Tại hẻm 118 Trần Văn Khéo (Q.Ninh Kiều), triều cường sáng gây ngập hơn nửa mét.

Theo ông Thư, có hai nguyên nhân chính: triều cường dâng cao bởi tình trạng nước biển dâng và các công trình cơ sở hạ tầng cản trở đã ảnh hưởng đến việc thoát lũ ra biển. “Các công trình như hàng loạt khu đô thị, khu dân cư, hệ thống giao thông, đê bao sản xuất... ở hạ lưu làm thu hẹp đường thoát lũ ra biển, gây nên tình trạng ngập cục bộ, còn triều cường chỉ là nguyên nhân thứ yếu” - ông Thư nhận định.

Bà Nguyễn Thị Tím phải bỏ nhà từ hơn mười ngày qua, đến nay vẫn chưa trở về vì liên tục có nhiều đợt triều cường. Bà Tím cho biết chưa bao giờ gia đình bà phải sống trong cảnh nước ngập nặng nề như thế. Tương tự, tại Khu công nghiệp Trà Nóc (Q.Bình Thủy), nước tràn vào khuôn viên một số xí nghiệp rồi đổ ra quốc lộ 91. Cơ quan chức năng TP Cần Thơ cho biết đến chiều qua đã có hơn 15.700 căn nhà và 91 điểm trường học bị ngập, trong đó Q.Ninh Kiều là nơi có nhiều nhà bị ngập nhất, ước tính thiệt hại gần 92 tỉ đồng.

Tình hình ngập tại tỉnh Bạc Liêu cũng không giảm. Triều cường cộng gió lớn gây ngập nhiều tuyến đường, khu dân cư và làm sạt lở nhiều khu vực có rừng phòng hộ. Ở TP Bạc Liêu, nước tràn ngập đường Cao Văn Lầu và nhiều khu dân cư, khu du lịch thuộc P.Nhà Mát.

Tại huyện Hòa Bình, nước biển xâm nhập sâu vào đất liền, dâng lên bằng với mặt đường quốc lộ 1A, tràn vào vùng sản xuất lúa đông xuân. Theo báo cáo của Phòng nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện Đông Hải, nhiều tuyến đường nội ô thị trấn Gành Hào, đường liên xã, cảng cá Gành Hào, gần 330ha đất nuôi trồng thủy sản và trồng rau màu bị nước ngập.

Tại Hậu Giang, ở khu vực giáp ranh với tỉnh Sóc Trăng, nước từ sông tràn qua quốc lộ 1A gây ngập lênh láng các tuyến dân cư dọc quốc lộ này. Còn tại An Giang, dù lũ ở thượng nguồn đã rút, nhưng liên tục kể từ ngày 25-10 tới nay TP Long Xuyên luôn trong tình trạng ngập triền miên do lũ và triều cường.

Đối mặt nguy cơ lũ lớn liên tiếp

ĐBSCL đang đối mặt với nguy cơ xảy ra lũ lụt liên tiếp như thời điểm năm 2000-2001. Theo thạc sĩ Lê Thị Xuân Lan (Đài khí tượng thủy văn khu vực Nam bộ), điều khác biệt là những năm gần đây, lũ ở ĐBSCL ngày càng thấp dần nhưng năm 2011 lại xuất hiện lũ lớn kéo dài liên tục nhiều ngày.

Nhận định về nguyên nhân gây lũ lớn ở ĐBSCL, ông Bùi Đức Long, trưởng phòng dự báo thủy văn khu vực Trung bộ - Tây nguyên - Nam bộ, cho rằng có ba yếu tố. Thứ nhất, trong một thời gian ngắn đã xuất hiện liên tục các cơn bão số 3 (Nock-Ten), số 4 (Haitang), số 5 (Nesat), số 6 (Nalgae) và áp thấp nhiệt đới. Các cơn bão làm mưa liên tục trên thượng nguồn sông Mekong, nước lên nhanh và tràn về khu vực hạ nguồn. Thứ hai, cùng thời điểm này, gió tây nam cũng gây mưa to tại khu vực ĐBSCL làm một lượng nước khá lớn tiếp tục ập xuống. Thứ ba, khi lũ chưa kịp hạ thì triều cường từ biển Đông tràn về các vùng cửa sông làm đỉnh lũ tăng trở lại.

Ông Lê Thanh Hải, phó giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn trung ương, nhận định: dựa theo chuỗi quan trắc nhiều năm trở lại đây cho thấy có những năm vết đen mặt trời (hay còn gọi chu kỳ hoạt động mặt trời) hoạt động mạnh, năm đó thường gây ra những hiện tượng thời tiết cực đoan như bão, lũ mạnh. Ngoài sự tác động của chu kỳ hoạt động mặt trời, biến đổi khí hậu cũng là một yếu tố làm thời tiết xảy ra các hiện tượng theo chiều hướng xấu hơn như hạn hán nghiêm trọng, nắng nóng kéo dài, bão lũ xuất hiện liên tục. Với những phân tích đó, ông Hải cho biết trận lũ lịch sử năm 2000-2001 hoàn toàn có khả năng lặp lại lần nữa trong năm 2012.