Đề tài khoa học công nghệ cấp Bộ "Nghiên cứu dự báo và giải pháp giảm thiểu sự lan truyền ô nhiễm theo dòng chảy phục vụ nuôi trồng thủy sản vùng Bán đảo Cà Mau" do Viện Khoa học Thủy lợi miền Nam thực hiện, GS.TS Tăng Đức Thắng làm chủ nhiệm đề tài, đã được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức nghiệm thu chính thức vào ngày 28/01/2019 (theo Quyết định thành lập Hội đồng nghiệm thu số 273/QĐ-BNN-KHCN ngày 18/01/2019 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn).

Hội đồng nghiệm thu gồm 7 thành viên, do GS.TSKH Nguyễn Ân Niên (Hội Khoa học kỹ thuật Thủy lợi TP. Hồ Chí Minh) làm Chủ tịch Hội đồng; Phó Chủ tịch Hội đồng là PGS.TS Đinh Vũ Thanh, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa ghọc công nghệ và Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; 2 Ủy viên phản biện là PGS.TS Nguyễn Hồng Quân (Viện Tài nguyên Môi trường, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh) và TS Lê Xuân Bảo (Cơ sở 2, Đại học Thủy lợi). Các Ủy viên còn lại đến từ Phân Viện Kinh tế và Quy hoạch Thủy sản, Viện Quy hoạch Thủy lợi miền Nam và Vụ Khoa học công nghệ và Môi trường.

Về phía Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam có GS.TS Tăng Đức Thắng, Phó Giám đốc Viện, đồng thời là chủ nhiệm đề tài. Về phía cơ quan thực hiện đề tài là Viện Khoa học Thủy lợi miền Nam có PGS.TS Trần Bá Hoằng, Viện trưởng; PGS.TS. Tô Văn Thanh, Phó Viện trưởng; lãnh đạo và cán bộ Trung tâm Thủy công Thủy lực; lãnh đạo các đơn vị chức năng của Viện và các cán bộ khoa học khác.

GS.TS Tăng Đức Thắng, chủ nhiệm đề tài đã thay mặt các thành viên thực hiện đề tài báo cáo tóm tắt kết quả thực hiện đề tài sau 4 năm thực hiện.

Mục tiêu đề tài:

- Dự báo được sự lan truyền ô nhiễm theo dòng chảy vùng Bán đảo Cà Mau;

- Đề xuất được giải pháp tổng thể (công trình, phi công trình) nhằm giảm thiểu sự lan truyền ô nhiễm theo dòng chảy phục vụ nuôi trồng thủy sản vùng Bán đảo Cà Mau.

Mục tiêu cụ thể:

Đánh giá chế độ chất lượng nước hiện trạng và nguyên nhân gây ô

nhiễm trên vùng nghiên cứu trên cơ sở số liệu khảo cứu thực tế (đo đạc, thu thập) và tính toán mô phỏng;

Dự báo được sự lan truyền ô nhiễm theo dòng chảy ứng với các kịch bản gây ô nhiễm khác nhau, từ đó đưa ra các tác động đến việc nuôi trồng thủy sản (vùng thuận lợi, vùng có nguy cơ tiềm năng ô nhiễm cao);

Đề xuất được quy trình dự báo ô nhiễm phục vụ cho dự báo thường

xuyên trong tương lai;

Đề xuất được các giải pháp tổng thể (công trình, phi công trình) kiểm soát, giảm thiểu sự lan truyền ô nhiễm, phục vụ hiệu quả cho nuôi trồng thủy sản cho vùng Bán đảo Cà Mau.

Các kết quả chính đã đạt được và những đóng góp của đề tài bao gồm:

1) Đã tổng quan được tình hình phát triển kinh tế xã hội, hiện trạng sản xuất nông lâm nghiệp, thủy sản, hiện trạng thủy lợi,... liên quan đến phát thải ô nhiễm vùng BĐCM;

2) Đã tính toán được thải lượng các nguồn xả thải:

3) Đã khảo cứu, làm rõ thêm hiện trạng chất lượng nước, ô nhiễm vùng nghiên cứu thông qua một số đợt khảo sát của đề tài và khảo cứu từ các nguồn số liệu khác;

4) Đã xây dựng được mô hình toán chất lượng nước dựa trên phần mềm MIKE11 Ecolab, với một số đặc điểm sau:

- Phạm vi:

- Khả năng mô phỏng: Chất lượng nước; Lan tuyền các nguồn nước ô nhiễm (theo nồng độ thể tích các nguồn nước ô nhiễm); Lan truyền mầm bệnh thủy sản;

5) Đã xây dựng được quy trình dự báo lan truyền ô nhiễm theo dòng chảy, gồm hai loại: (i) chỉ tiêu chất lượng nước; và (ii) nồng độ thể tích (tỷ lệ nguồn nước) của từng nguồn nước thải;

6) Đã tích hợp mô hình dự báo lan truyền ô nhiễm với mô hình xâm nhập mặn (hiện đang là công cụ dự báo chính thức của Bộ Nông nghiệp và PTNT) cho ĐBSCL;

7) Đã nghiên cứu đề xuất mạng lưới quan trắc phục vụ cho việc dự báo lan truyền ô nhiễm vùng nuôi thủy sản nước lợ ven biển ĐBSCL;

8) Đã dự báo lan truyền ô nhiễm cho các nhóm năm điển hình (nhiều, vừa và ít nước) để tham khảo cho công tác quản lý vận hành các vùng nuôi trồng thủy sản;

9) Sơ bộ dự báo lan truyền ô nhiễm cho năm 2019; lan truyền mầm bệnh ở một số vùng nuôi điển hình;

10) Đã đề xuất được một số giải pháp cải thiện ô nhiễm chất lượng nước vùng nuôi trồng thủy sản, cụ thể là:

- Giải pháp quản lý xả các nguồn nước thải;

- Giải pháp bố trí hệ thống công trình để kiểm soát nước;

- Giải pháp vận hành công trình để hạn chế nước bẩn lan truyền vào vùng thủy sản.

Kết quả đề tài đã góp phần giải quyết các vấn đề thực tế đang tồn tại. Các

kết quả đã cho thấy khả năng lớn của mô hình toán trong việc giải quyết bài toán lan truyền ô nhiễm nói chung và BĐCM nói riêng. Việc cập nhật bổ

sung nghiên cứu trong tương lai là rất cần thiết, sẽ mở ra một triển vọng lớn

cho hướng tiếp cận dự báo trong tương lai và ngày càng đáp ứng được yêu

cầu cho sản xuất.

Các thành viên Hội đồng và các đại biểu dự họp đã đóng góp nhiều ý kiến cụ thể để đề nghị đề tài sửa chữa, hoàn thiện sản phẩm sau nghiệm thu để giao nộp sản phẩm cho các cơ quan quản lý theo quy chế quản lý khoa học công nghệ.

Phát biểu kết luận phiên họp Hội đồng, GS.TSKH Nguyễn Ân Niên, Chủ tịch Hội đồng nghiệm thu đánh giá cao kết quả đề tài, nêu rõ đề tài đã thực hiện khối lượng nghiên cứu lớn. Đã tính toán được các yếu tố lan truyền ô nhiễm khác nhau. Tuy nhiên kết quả tính toán này mới chỉ thực hiện được trong dòng chảy kênh sông (theo mục tiêu đặt hàng đề tài), chưa thực hiện cho không gian nội đồng. Kết quả tính toán đã đưa ra các phương án trong tương lai gần, có tác động của khai thác thượng lưu. Cần xét thêm tác động của các yếu tố khác như gia tăng hạn, việc xây dựng các công trình mới của đồng bằng... Đề tài cũng cần xét thêm vấn đề thích nghi trong nuôi trồng thủy sản. Hội đồng cũng đề nghị đề tài bổ sung các phân tích rủi ro, thực hiện chi tiết hơn các quy trình dự báo, quy trình đo đạc. Hội đồng nghiệm thu kiến nghị Bộ Nông nghiệp và PTNT xem xét và cho phép một phần kết quả đã rõ của đề tài được chuyển qua thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu thường xuyên, nhiệm vụ đặc thù; một số nội dung sâu cần nghiên cứu tiếp kiến nghị được thực hiện ở cấp Quốc gia.

Kết quả đánh giá của Hội đồng: 100% thành viên Hội đồng bỏ phiếu đánh giá đề tài ở mức Đạt (trong đó có 2 phiếu đánh giá ở mức xuất sắc) theo quy chế đánh giá nghiệm thu đề tài ban hành theo Thông tư số 18/2015/TT-BNNPTNT ngày 24/4/2015 của Bộ Nông nghiệp và PTNT.

Độc giả tham khảo thêm thông tin về đề tài tại đây

                                                             Tin, ảnh: Phòng KH